Trong giai đoạn đầu tìm hiểu về hành trì thiền, câu hỏi thường gặp nhất là: “Tôi phải làm gì để thiền cho đúng?” Thông qua những lời chỉ dạy trong Ngài Mahasi bài giảng, vị thiền sư không đưa ra những định nghĩa giáo điều khó hiểu, mà tập trung vào một hướng dẫn vô cùng gần gũi: hãy chú tâm quán chiếu mọi vận hành của thân tâm ngay trong hiện tại.
Trong hệ thống Ngài Mahasi cho người mới, hành thiền không cốt để săn tìm những trạng thái hỷ lạc hay an tĩnh lạ thường. Thiền chính là rèn luyện khả năng quan sát sáng suốt. Mọi cử động của thân đều cần được nhận diện rõ rệt. Lúc ý nghĩ khởi lên, cần nhận rõ trạng thái tư duy. Khi có khó chịu, biết khó chịu. Sự tỉnh giác này là yếu tố căn bản để hình thành tuệ giác.
Trong chỉ dẫn cho người sơ cơ, Ngài Mahāsi hằng ưu tiên những điều cơ bản nhất. Chuyển động của hơi thở thông qua sự phồng xẹp của cơ bụng, trở thành đối tượng tập trung chủ đạo bởi sự thường trực và tính rõ ràng. Khi hành giả biết rõ “phồng, xẹp” một cách liên tục, tâm dần dần bớt tán loạn và trở nên sáng hơn. Dù tâm có xao lãng, chỉ việc ghi chú “nghĩ” và nhẹ nhàng tái tập trung. Không nên nảy sinh tâm lý tự ti hay cố công lý giải.
Dựa trên tinh thần của phần lớn Ngài Mahasi bài giảng, Ngài luôn lưu ý rằng giá trị không nằm ở số giờ tọa thiền dài ngắn, mà chính là tần suất xuất hiện của chánh niệm. Việc thực hành đúng đắn trong thời gian ngắn có giá trị hơn nhiều so với việc ngồi lâu mà thiếu chánh niệm. Chính vì thế, hành giả sơ cơ không cần thiết phải gượng ép một cách cực đoan, mà hãy chú trọng vào việc duy trì thói quen và sự bền lòng.
Điểm độc đáo nổi bật trong lộ trình Ngài Mahasi cho người mới chính là here việc hành thiền không chỉ bó hẹp ở việc tọa thiền. Lúc bước đi, rõ biết việc đi; lúc đứng, rõ biết việc đứng; lúc nằm, rõ biết việc nằm. Ngay cả trong sinh hoạt hằng ngày như ăn cơm, rửa chén, hay nói chuyện, miễn là duy trì được tỉnh thức, đó vẫn được tính là tu tập. Bằng cách này, thiền sinh sẽ từng bước làm quen với lối sống tỉnh giác ngay trong sinh hoạt.
Bằng cách làm theo đúng tôn chỉ trong Ngài Mahasi bài giảng, người mới sẽ bắt đầu thấy rõ một điều rất quan trọng: tất cả các pháp đều mang tính chất sinh và diệt. Cảm thọ, tư tưởng và cảm xúc đều mang bản chất mong manh, không bền vững. Tuệ giác này không phát sinh qua việc phân tích mà qua sự cảm nhận trực diện. Chính nhận thức đó giúp giảm trừ sự chấp thủ và những phản ứng rập khuôn của tâm thức.
Dành cho các hành giả mới, đạo lộ mà Ngài Mahasi cho người mới vạch ra là một hành trình đáng tin cậy và trung thực. Chẳng cần niềm tin mù quáng hay sự mong cầu thái quá về kết quả. Chỉ cần thực hành đúng, quan sát đều đặn, và để trí tuệ tự lớn lên theo thời gian. Đó là giá trị cốt lõi ẩn chứa trong các bài pháp giản đơn mà đầy triết lý của Ngài Mahāsi.